مەنسى يىشىۋتىلگەن ماقال -——تەمسىل

باي بولاي دېسەڭ ئاتنى سېتىپ قوي قىل،

گاداي بولاي دېسەڭ خوتۇن قويۇپ توي قىل.

مەنىسى: تۇرمۇشقا سەل قاراپ تولا ئۆيلەنسە ئاقىۋىتىنىڭ نامراتلىققا ئېلىپ بارىدىغانلىقىنى كۆرسىىتىدۇ.





بىر قىز ئەرگە تەگسە قىرىق قىز چۈش كۆرۈپتۇ.

مەنىسى: بىرەر ئادەمگە مەنپەئەت تەگسە باشقىلارنىڭمۇ تاما قىلىدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ.



بويتاقنىڭ تاپقىنىنى ئىت يەر، ياقىسىنى پىت يەر

مەنىسى: بويتاق تۇرمۇشنىڭ مەززىسى يوقلۇقىنى، كۈنلىرىنىڭ مەينەتچىلىكتە ئۆتىدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ.



پۇلسىز ئەر خوتۇنغا جىن كۆرۈنۈپتۇ.

مەنىسى: ئەركىشىنىڭ پۇل تېپىپ ئائىلىنى قامدىغۇدەك ئىقتىدارى بولمىسا ئايال، بالا-چاقىلىرى ئالدىدا ئىناۋىتى بولمايدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ.



تالادىكى ئايجامالدىن ئۆيۈڭدىكى ھەلىمە پاخپاق ياخشى.

مەنىسى: ئائىلىگە ساداقەتمەن بولۇش، ئايالىنى قەدىرلەش لازىملىقىنى كۆرسىتىدۇ.



جاۋابخور خوتۇننىڭ ئۇتتۇر چىشى بالدۇر چۈشۈپتۇ.

مەنىسى: ئەر-خوتۇنلۇق مۇناسىۋەتتە ئاياللارنىڭ يولسىزلىق قىلماسلىقى، ئېرى بىلەن ئورۇنسىز تاكاللاشماسلىقى لازىملىقىنى كۆرسىتىدۇ.



چىغرىقچى چىگىت دەيدۇ، چوكانلار يىگىت دەيدۇ.

مەنىسى: ھەممە ئادەم ئۆزىنىڭ مەنپەئەتىنىلا ئويلايدۇ.



چاي قىززىق، تاۋۇز سوغۇق، چىشنى بۇزار.

ئۆزى قېرى، خوتۇنى ياش، ئىشنى بۇزار.

مەنىسى: ھەرقانداق ئىشتا ئۆزىنىڭ ئەھۋالىغا قاراش، خەقنى دوراپ مەسخىرىگە قالماسلىق، زىيان تارتىپ قالماسلىق لازىم دېگەنلىك.



خوتۇنغا ئامراق-بالىغا ئۆچ،

قايماققا ئامراق-كالىغا ئۆچ.

مەنىسى: تۇرمۇشتا ھوزۇر-ھالاۋەتكە ئامراق، ئەمما جاپاسى بىلەن خوشى يوق، ھورۇن ئادەملەرگە قارىتىلغان.



خوتۇن تاللىغان خوتۇنسىز قالار،

ئوتۇن تاللىغان ئوتۇنسىز قالار.

مەنىسى: جۆرە تاللىغاندا ياكى بىرەر ئىشقا چارە تاللىغاندا ھەددىدىن ئارتۇق زىغىرلاپ كېتىپ ئۈنۈملۈك چارىنى تاپالماسلىقنى كۆرسىتىدۇ.



خوتۇنۇڭنى خۇش قىلاي دېسەڭ لاپ ئۇر،

ساراڭنى خۇش قىلاي دېسەڭ داپ ئۇر.

مەنىسى: ماختاشقا ئامراق ئادەملەرگە لايىقىدا ياخشى گەپ قىلىپ خۇش قىلىپ قويۇش لازىم دېگەنلىكتۇر.



داڭلىغان قىز تويىدا چىچىپتۇ.

مەنىسى: بىرەر ئادەمنىڭ جىددى پەيتتە ئەبىيىنى ئاشكارىلاپ قويۇشنى كۆرسىتىدۇ.



سارىخان ئاچام ئۆيدە، ئەخلەت ،كۈلى تۆردە.

مەنىسى: ھورۇن ئاياللارغا قارىتىلغان.



شاتراق لايغا تاش ئاتما، گىرى قىزغا قاش ئاتما.

مەنىسى: بىغەرەز، چاكىنا ئادەملەر بىلەن تەڭ بولماسلىق لازىملىقىنى كۆرسىتىدۇ.



غوجامنىڭ ئالماسلىقىنى بىلىپ، خېنىم تەگمەس بولۇپ قاپتۇ.

مەنىسى: بىرەر ئىشتا نەپ تەگمەيدىغانلىقىنى بىلىپ دەرھال يىنىۋىلىشنى كۆرسىتىدۇ.



قىزنىڭ كۆزى ئوسمىدا،

تازنىڭ كۆزى پوسمىدا.

مەنىسى: نۇقسانى بار ئادەم ھەمىشە ئۇنى يىپىشنىڭ كويىدا بولىدۇ دېگەنلىك.



كۆپ خوتۇن ئالغاننىڭ قەرزى تولا،

كۆپ ئەرگە تەگكەننىڭ ئەرزى تولا.

مەنىسى: تۇرمۇشتا يەڭگىللىك قىلىپ، ئائىلىنى بۇزغاننىڭ يامان ئاقىۋەتكە قالىدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ.



ئۇستا ئوۋچى ئىز تونۇيدۇ،

زېرەك يىگىت قىز تونۇيدۇ.

مەنىسى: ئەقىللىق ئادەمنىڭ بىرەر ئىشقا دۇچ كەلگەندە خۇددى قىز تاللىغاندەك ئەستايىدىل بولىدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ.